Program

Obecny program nauczania jest kontynuacją długiej, jeszcze przedwojennej, PIST-owskiej tradycji kształcenia scenografów, opiera się też na dorobku pedagogicznym i artystycznym naszych poprzedników: Władysława Daszewskiego, Zenobiusza Strzeleckiego, Józefa Szajny, Andrzeja Sadowskiego, a w ciągu ostatnich lat także Andrzeja Kreutza Majewskiego. Program jest stale uzupełniany i przekształcany, wzbogacany o elementy wynikające z potrzeb studentów i rozwoju współczesnej sztuki teatralnej i filmowej.

W momencie powstania samodzielnego Wydziału Scenografii nowo zdefiniowano profil kształcenia i kształtowania postaw twórczych przyszłych scenografów, nie tylko dla teatru, opery, ale także dla filmu, telewizji, świata mediów, działań w różnych przestrzeniach publicznych – aż po teatr autorski i preforming art. W przygotowaniu są nowe specjalności artystyczne wywodzące się ze scenografii (np. reżyseria świateł), ale także związane z nowymi technologiami w teatrze i filmie (choćby scenografia wirtualna). Obecnym naszym założeniem programowym jest danie absolwentom nie tylko podstaw  przyszłego zawodu, ale przede wszystkim – ukształtowanie świadomych artystów,  wykształcenie w nich otwartości na świat, ludzi, całość sztuki, na wie­lość estetyk, poglądów i koncepcji artystycznych, z którymi się zetkną i w ramach których będą musieli się poruszać.

Tak więc, poza kształceniem zawodowym, studia na Wydziale Scenografii dają też studentom niezbędną wiedzę o historii i estetyce teatru i filmu, historii kostiumu i wielkich idei teatralnych, zapoznają z podstawami antropologii, historii i socjologii kultury.

Wydział Scenografii prowadzi nauczanie w zakresie szeroko pojętej scenografii teatralnej, filmowej i telewizyjnej. Specyfika kierunku i jego programu dydaktycznego wynika ze szczególnych potrzeb w zakresie wiedzy i umiejętności, jakie niesie ze sobą uprawianie twórczości artystycznej w zakresie scenografii, dalece odmiennej od uprawiania innych dziedzin twórczości plastycznej. Zajęcia składają się z ćwiczeń projektowych scenografii dla teatru dramatycznego i muzycznego, widowisk różnego typu, filmu i telewizji obejmujących zarówno dekoracje jak i kostiumy, wykładów z wielu dziedzin związanych z szeroko pojętą sztuką widowiskową oraz seminariów wyrabiających umiejętność pracy zespole. Stałą praktyką w pracy dydaktycznej pedagogów kierunku scenografii jest indywidualizacja programu nauczania dla każdego studenta z uwagi na jego potrzeby, predyspozycje i stopień rozwoju artystycznego. Konsekwencją powyższego jest uświęcony tradycją wymóg realizacji projektu dyplomowego w teatrze pod opieką pedagogiczną promotora. Jest to zarówno ostatni sprawdzian jak i ostatni element procesu dydaktycznego. Pozwala studentowi na zaistnienie na „rynku” scenograficznym i daje mu możliwość rozpoczęcia samodzielnej pracy artystycznej. Przynosi to wymierne efekty, prawie wszyscy nasi absolwenci pracują w zawodzie.

Zawód scenografa jest zasadniczo odmienny od innych profesji artystycznych – wymaga wiedzy z wielu różnych dziedzin, rozlicznych umiejętności warsztatowych, sprawnego działania w ramach instytucji teatru, TV, filmu, współdziałania w dużej grupie osób, terminowości, a przede wszystkim umiejętności realizacji swych wizji artystycznych w zmiennych i trudnych czasem warunkach. Wymaga to odmiennej mentalności i tzw. „innego spojrzenia na świat” niż to, które widzimy u skupionych na sobie, zamkniętych w pracowni i dalekich od przyziemnych problemów artystów. Program studiów powinien zatem sprzyjać takim zmianom osobowości studenta, które pozwolą mu sprawnie działać: otwartości na świat, ludzi, całość sztuki, na wie­lość estetyk, poglądów i koncepcji artystycznych, z którymi się zetknie i w ramach których będzie musiał się poruszać.

Jest to także kwestia określenia tego, czym jest teatr.

Teatr można zdefiniować jako działalność stricte intelektualną posługującą się środkami artystycznymi, odwołującą się do całego doświadczenia człowieka. Parafra­zując piękną myśl Herberta, dla którego poezja była narzędziem współczucia, można powiedzieć, że teatr jest, jak dotąd zawsze narzędziem wczuwania się w człowieka, wglądem w jego myśl, uczucie, egzystencję, sens życia. Niewątpliwie teatr (a za nim film, widowiska telewizyjne itd.) z natury rzeczy bardziej jest skoncentrowany na te­matyce dotyczącej człowieka niż inne dziedziny sztuki, choćby poprzez najważniejsze medium, jakim się posługuje: aktora. Cała otaczająca nas, niesłychanie bogata i skom­plikowana rzeczywistość jest punktem odniesienia, polem działania i źródłem inspira­cji twórczości teatralnej czy filmowej – a więc także scenograficznej. W powszechnym odczuciu zarówno twórców jak i widzów ma nie tylko przynosić przeżycia estetyczne, bawić, wzruszać czy uczyć ale także pomagać – we wszystkich znaczeniach tego słowa.

Los i odbiór dzieła sztuki teatralnej, a także, choć w mniejszym stopniu dzieła sztu­ki filmowej czy telewizyjnej jest zasadniczo odmienny od percepcji innych dzieł: malar­skich, rzeźbiarskich, architektonicznych, literackich, muzycznych – te mogę być doce­nione po wiekach, bo mogą trwać wieki. Przedstawienie czy film, a wraz z nimi sceno­grafia trwają tak długo, jak długo chcą je oglądać widzowie, po czym znikają właściwie bez śladu – ich domeną jest wyłącznie teraźniejszość, a z pozostałościami po nich czas obchodzi się bezlitośnie. Stąd konieczność kształtowania umiejętności dotarcia do wi­dza ze swoją ideą, myślą, przesłaniem, czynienia ich czytelnymi tu i teraz bez popadania we wszechobecny banał, kicz czy tzw. komercję.

Zatem oprócz rozwoju talentów plastycznych sprawą najwyższej wagi jest rozwój i kształtowanie świadomości studenta, świadomości związków pomiędzy rzeczywisto­ścią, literaturą, sztukami plastycznymi a teatrem, filmem, telewizją.

To podstawa do zrozumienia swej roli współtwórcy wszelkiego typu widowisk. Następnym krokiem jest nabycie świadomości potrzeb widza, umiejętności sformuło­wania precyzyjnego przesłania do widowni, wyrażenia go w materii widowiska. To najważniejsza kwestia: świadomość tego, co się robi, po co się to robi, do kogo się to adresuje, co z tego ma wyniknąć, jaki przynieść efekt. Największe problemy, rozczarowania, klęski biorą się nie z braku talentu czy możliwości, lecz z braku świadomości i samooceny artystów. Widać to dobitnie na przykładzie dokonań młodej generacji – coraz częściej powstają dzieła nie do oglądania, lecz z za­łożenia do podziwiania: twórców, ich pomysłów, skandalizujących prowokacji, pustych efektów. Zanika tu potrzeba kontaktu i dialogu pomiędzy twórcą a publiczno­ścią, co jest zaprzeczeniem istoty teatru.

Problem świadomości jest niezwykle ważny, ponieważ rośnie zna­czenie wizualnej atrakcyjności wszelkiego rodzaju widowisk, a zatem rośnie też rola i znaczenie scenografa. Świadczą o tym zmiany, jakie zachodzą w scenografii światowej, widoczne na wystawach typu Praskiego Quadriennale Scenografii, na festiwalach teatralnych, operowych i filmowych – Poszerza się też pole  działania scenografa: to już nie tylko teatr, film i TV, ale także oprawa plastyczna do wszelkiego rodzaju koncertów, pokazów, jednorazowych im­prez artystycznych, kulturalnych, politycznych, sportowych itd. Z powodu kłopotów finansowych, artystycznych, mentalnościowych tendencja ta jest w naszym młodym, „będącym na dorobku” kraju niewidoczna i dla decydentów niepojęta. Dotyczy to oczywiście całej, najszerzej pojętej kultury. Należy mieć nadzieję, że i w tej materii za­wita do nas w końcu normalność, do której trzeba studentów zawczasu przygotować.

Okres studiowania to czas, w którym przede wszystkim student powinien maksymalnie rozszerzyć swą wyobraźnię twórczą, rozwinąć tkwiące w nim możliwości i talenty. (Potem, w brutalnych warunkach współczesnych instytucji teatralnych, filmowych, telewizyjnych czy innych może nie mieć po temu warunków.) Stąd wniosek, skądinąd oczywisty, choć zapomina się o tym często w praktyce codziennej, że każdemu studen­towi należy się właściwy tylko dla niego tok studiów – oczywiście nie w sensie podziału godzin – lecz w doborze indywidualnych tematów ćwiczeń, sposobie ich opracowania, znajdowaniu estetyki i środków wyrazowych najbardziej odpowiednich z punktu wi­dzenia jego rozwoju. Tym bardziej, że studenci przychodzą z różnych szkół licealnych, wydziałów, uczelni i każdy inaczej jest przygotowany do podjęcia studiów scenograficznych. Nawiasem mówiąc, trzeba raczej użyć sformułowania „…każdy inaczej jest nieprzygotowany…”, gdyż spotyka się coraz częściej zawstydzające braki w wykształceniu ogólnym, w wiedzy o historii i współczesności sztuki i kultury.

Rosnący z roku na rok wpływ telewizji, filmu i przenoszonej przez internet kultury „obrazkowej” daje się zauważyć u studentów w sposobie myślenia i wyrażania swych pomysłów. Ich wyobraźnia pracuje bardziej w sposób filmowy czy telewizyjny, nie te­atralny. Z jednej strony tendencję tę należy uwzględnić i wykorzystać, z drugiej trzeba jej przeciwdziałać. Postępujący zanik myślenia teatralnego jest rzeczą niepokojącą. Te­atr, czyli znak teatralny z metaforą i symboliką, które przynosi z sobą, odczuwanie obe­cności żywego człowieka, jedyna w swym rodzaju synteza sztuk uprawianych przez rodzaj ludzki – to podstawa, bez której nie sposób uprawiać sztuki filmu, telewizji i im pokrewnych. Bez doświadczenia pędzla, farby i płótna niepodobna uprawiać sztuki komputerowej, bez obcowania z obrazem nie sposób pojąć jego reprodukcji na ekranie.

Spektakl, film, etc. powstają w wyniku pracy wielu ludzi, ich koncepcje i kształty ro­dzą się zbiorowym wysiłkiem, podczas wielu spotkań, dyskusji, narad. Nie sposób wy­obrazić sobie programu studiów scenograficznych bez wielopłaszczyznowej współpra­cy z Akademią Teatralną, a zwłaszcza Wydziałem Reżyserii AT, podczas której studen­ci mają szansę na poznanie realiów pracy w teatrze, współpracę z reżyserem, aktorami itd., naukę języka teatru. Branie udziału w seminarium reżyserskim to ćwiczenia w jed­nej z najważniejszych umiejętności: wspólnego z reżyserem kształtowania – poprzez dy­skusje, spotkania, kłótnie – wizji spektaklu, co często jest najistotniejszą częścią pracy scenografa. W końcu, co bardzo istotne, to jedyna szansa na wejście w środowisko teatralne i znalezienie w ten sposób pracy w przyszłości. Równie ważna i owocna jest stała współpraca studentów ze studentami łódzkiej filmówki.

Dzięki spotkaniom mistrzowskim studenci mają kontakt z wybitnymi postaciami i nestorami teatru, co jest ważne nie tylko dla nauki, ale dla wejścia w śro­dowisko zawodowe.

I rzecz bardzo ważna na koniec – last but not least – odrębność kształcenia ogólnoplastycznego. Otóż nie można uprawiać zawodu scenografa bez sprawnego posługiwania się rysunkiem  i malarstwem realistycznym, w dobrym tego słowa znaczeniu akademickim. Sprawny rysunek postaci, draperii, różnych materii, wnętrz w perspektywie i z postaciami w nich, rysunek architektury – czytelne w sensie informacyjnym dla wszystkich partnerów scenografa – to podstawa warsztatu zawodowego scenografa

Nie zaniedbując klasycznego wykształcenia scenograficznego – projektowania scenografii dla teatrów, oper, filmów, TV, koncertów itd., Wydział Scenografii przygotowuje się do poszerzenia oferty programowej o scenografię wirtualną oraz postprodukcję filmową i telewizyjną, wykorzystanie nowych technik medialnych w sztukach widowiskowych, reżyserię świateł, scenografię gier komputerowych. Otwieramy też wkrótce studia podyplomowe.